کتاب حقوق حاکم بر سفره های آبی فرامرزی

کتاب حقوق حاکم بر سفره های آبی فرامرزی

حقوق حاکم بر سفره های آبی فرامرزی که توسط کمیسیون حقوق بین الملل سازمان ملل متحد به تصویب رسیده است توسط دکتر ایوب عبدی به فارسی ترجمه شده است.

در زیر مقدمه مترجم که تاریخچه ای از تصویب و مراحل آن آمده است:

در قدر و منزلت آب و اهمیت آن برای حیات بشر و کره زمین سخن بسیار گفته شده و هم در متون دینی و هم در آثار ادبی و هنری با ظرافت و لطافت خاصی به این موضوع پرداخته شده است که در جای خود ارزشمند است، اما صرف نظر از مباحث اخلاقی، هنری و مذهبی، تدوین یک نظام حقوقی جامع و مانع برای حفاظت، نگهداری و بهره-برداری از منابع آبی در خور توجه جدی است. خاصه آنکه، جمعیت کره زمین رو به ازدیاد و کیفیت زیست بشر نیز رو به تحول است که نتیجه هر دوی آنها مصرف بیشتر آب است. از دیگر سو، منابع آبی به ویژه آب شیرین محدود است و همین منابع اندک هم بنا بر دلایل متعدد، از جمله برداشت بی رویه و تغییرات اقلیمی رو به کاهش است. لذا صرف توصیه های اخلاقی و آیینی کفایت نمی کند و باید طرحی نو برای نظام بخشیدن به این مایه حیات در انداخت.
در حقوق داخلی کشورها، بسته به درجه پیشرفت و مدنیت آنها، مجموعه ای از قوانین و مقررات برای صیانت از منابع آب و نحوه بهره بردای آنها تدوین شده است. در کشور ما متاسفانه این شاخه از حقوق مغفول مانده و مقررات موجود نه در حوزه صیانت از منابع آبی و نه در حوزه مصرف جواب گو نبوده و فرسنگ ها با حداقل های مطلوب فاصله دارد.
در نظام حقوقی بین المللی توجه خاصی به حقوق آب شده و مقررات به نسبه کافی در این حوزه وجود دارد. از نقطه نظر تاریخی، اولین سازمان های بین المللی برای مدیریت منابع آبی پدید آمدند. حقوق دریاها نیز از شاخه های پربار حقوق بین الملل است که هرچند موضوع اصلی آن تحدید حدود مناطق دریایی و نحوه بهره برداری از منابع دریایی است، اما گوشه چشمی هم به محیط زیست دریایی و مدیریت صحیح منابع آب دارد. کنوانسیون 1997 ملل متحد در خصوص آبراه های بین المللی تلاش دیگری است در این زمینه که در متن طرح کمیسیون حقوق بین الملل به آن بسیار ارجاع داده شده است.
اسناد بین المللی پیش گفته بیشتر ناظر به حقوق دریاها و رودخانه ها و به عبارت بهتر، آب های رو زمینی هستند؛ البته کمیسیون حقوق بین-الملل در قطعنامه ای سه بندی که در سال 1994 بعد از اتمام کار خود در خصوص متن پیش نویس طرح کنوانسیون آبراه های بین المللی تصویب کرد، تصریح نمود که متن پیشنهادی شامل آن دسته از آب های زیر زمینی که به آبراه های بین المللی راه دارند نیز می شود. بدین ترتیب، آب های زیرزمینی محصور در خشکی از شمول مقررات فوق مستثنی شدند و همین امر کمیسیون حقوق بین الملل را به فکر تدوین طرحی خاص در این زمنیه وا داشت.
کمیسیون حقوق بین الملل در سال 2002 موضوع «منابع طبیعی مشترک» را در دستور کار خود قرار داد و در این راستا، آقای یامادا را به عنوان گزارشگر ویژه خود در این موضوع انتخاب نمود. عنوان انتخابی بسیار کلی بود و همه منابع مشترک اعم از نفت، گاز و آب را شامل می شد. به همین جهت دو رویکرد در مقابل یکدیگر قرار گرفتند. عده ای معتقد به تدوین یک طرح واحد در خصوص موضوع بودند و دسته ای دیگر، معتقد به تفکیک منابع آب زیر زمینی از سایر منابع بودند. گزارشگر ویژه به دلایل متعدد از جمله اهمیت و جایگاه منابع آبی در حیات بشری و لزوم تدوین سریع¬تر مقررات راجع به آن، دیدگاه دوم را برگزید. کار کمیسیون در خصوص حقوق حاکم بر سفره های آبی زیرزمینی با توجه به تجربه ای که کمیسیون در هنگام تدوین کنوانسیون آبراه های بین المللی کسب کرده بود و همچنین با توجه به سازوکارهای منطقه ای و بین المللی موجود در خصوص مدیریت سفره های آبی مشترک، به سرعت دنبال و در سال 2008 طرح نهایی آماده شد. هنگام ارجاع پیش نویس طرح به مجمع عمومی، کمیسیون حقوق بین الملل یک روش دو مرحله¬ای را برای شکل و شمایل آتی طرح به مجمع عمومی پیشنهاد داد. در مرحله اول، طرح به عنوان یک سند غیرالزام آور به قطعنامه مجمع عمومی ملل متحد ضمیمه شده و مجمع دولت ها را تشویق کند در مدیریت سفره های فرارزی از مفاد طرح بهره ببرند. در گام دوم و در صورت فراهم بودن زمینه ها، طرح در قالب یک کنوانسیون بین المللی به تصویب دولت ها رسیده و جنبه الزام آور پیدا کند.
مجمع عمومی سازمان ملل متحد طی قطعنامه مورخ 16 دسامبر 2013 ضمن ضمیمه کردن پیش¬نویس طرح کمیسیون به قطعنامه، از کشورها خواست که طرح را به عنوان یک راهنما در ترتیبات و توافقات دوجانبه یا منطقه ای ناظر بر مدیریت صحیح سفره های زیرزمینی مورد توجه قرار دهند. مفاد این قطعنامه در قطعنامه مورخ 18 دسامبر 2019 مجمع عمومی دوباره مورد تأکید قرار گرفت.
نظر به اهمیت و نقشی که آب شیرین در حیات بشر دارد و با امعان نظر به اینکه مقررات طرح و به ویژه تفاسیر کمیسیون حاصل تلاش های وافر علمی و فنی و حقوقی متخصصان امر است، بر خود فرض دانستم که متن طرح و محشای آن را به فارسی ترجمه کنم تا هم متخصصان و هم دست اندرکاران حوزه آب و منابع آبی از آن بهره مند شوند. البته باید اعتراف نمود که برگردان متن انگلیسی طرح به فارسی به سبب واژگان و اصطلاحات فنی و علمی که در حوزه های زمین شناسی، آب شناسی و علوم مربوطه دارد، کار را بسیار مشکل نمود، با این حال تلاش شده که علاوه بر ترجمه دقیق اصلاحات علمی و فنی، روانی متن هم حفظ شود.

این کتاب توسط انتشارات سروشگان در سال 1400 چاپ و منتشر شده است و شما می توانید این کتاب و سایر کتاب های حقوقی را از فروشگاه آنلاین کتاب سروشگان خریداری فرمائید.