کتاب تاریخ ادبیات ایران جلد یک ذبیح اله صفا
کتاب تاریخ ادبیات ایران تالیف دکتر ذبیح الله صفا است. نخستين جلد این کتاب در 1332 خورشيدى در تهران به چاپ رسيد، این جلد در برگیرندۀ «تاريخ ادبيات در ایران، از آغاز عهد اسلامى تا دوره سلجوقى» است.این کتاب به قلمرو تاريخ ادبيات فارسی دری يعنى ادبيات ایران در روزگار اسلامى مى‌پردازد و از دوره‌های پيشين زبان فارسی (باستان و ميانه)؛ يعنى ادبيات ایران پيش از اسلام سخن نمى‌گويد وآغاز کتاب با حملۀ اعراب به ایران و سقوط شاهنشاهی ساسانی آغاز می شود. اين اثر افزون بر نقد و تاریخ ادبیات، موضوع‌هاى سبک شناختى و جامعه شناختى (اجتماعیات) فراوانى را نيز در بر دارد؛ چنان‌كه نياز پژوهشگران را در هر يك از اين زمينه‌ها بر مى‌آورد.
ساختار کتاب
نویسنده در این کتاب پیش از ورود به شرح احوال آثار و زندگی شاعران و نویسندگان گذری به اوضاع و احوال تاریخی ان دوره می¬زند و زمینه های اجتماعی و تاریخی بوجود آمدن آثار و درونمایه‌های آن را به بهترین شکل به نمایش می گذارد.
سرگذشت بسیاری از شاعران و نویسندگان سده های نخستین ادب فارسی و شرح و نقد آثار و احوال آن ها از جمله؛ رودکی سمرقندی، بلخی، دقیقی، کسایی مروزی، رابعه قزداری، فردوسی طوسی، فرخی سیستانی، عنصری بلخی، منوچهری دامغانی، ابوسعید ابوالخیر، ناصر خسرو قبادیانی، مسعود سعد سلمان، حکیم عمر خیام، سنایی غرنوی، انوری ابیوردی، ظهیرالدین فارابی،خاقانی شروانی، نظامی گنجوی، عطار، ابوالفضل بیهقی، هجویری، عنصرالمعالی کیکاووس، خواجه نظام الملک، خواجه عبداله انصاری، محمد غزالی، عین القضات همدانی، ابوالمعالی نصراله منشی،حمیدالدین بلخی، نظامی عروضی، بدیع جوینی، بهاالدین بغدادی، محمد ابن منور، ظهیری ، راوندی، ناصح بن ظفر، افضل الدین کرمانی، عوفی و شمس قیس رازی به روشنی و زیبایی در این کتاب با استفاده از منابع معتبر و دست و اول گردآوری و بیان شده است و پژوهشگر و محقق را از منابع دیگر بی نیاز می کند.
این کتاب در سه بخش تالیف شده است: بخش نخست به بررسی وضع سیاسی و اجتماعی و علمی و ادبی ایران از آغاز دوره اسلامی تا پایان قرن سوم هجری می پردازد. بخش دوم در بر دارندۀ وضع سیاسی و اجتماعی و علمی و ادبی ایران در قرن چهارم و نیمه اول قرن پنجم هجری و بخش سوم در برگیرندۀ وضع سیاسی و اجتماعی و علمی و ادبی ایران از میانه قرن پنجم تا آغاز قرن هفتم هجری می باشد.
